Het is wellicht toeval dat er meer examenkandidaten voor het B-rijbewijs op dinsdag en om 8:55 uur slagen, maar het is te hopen dat leerlingen het nieuws niet te horen krijgen. Zij willen dan misschien allemaal wel op dat specifieke moment examen bij het CBR afleggen. Dat is de reactie van rijschoolhouders op het nieuws van VerkeersPro dat de gemiddelde slagingspercentages wel degelijk verschillen per dag en tijdstip. “Rijscholen kunnen het examen op dinsdag om vijf voor negen als marketingtool gaan gebruiken.”

VerkeersPro publiceerde vorige week een aantal bij het CBR opgevraagde cijfers waaruit bleek dat gemiddeld genomen op dinsdag de meeste en op zaterdag de minste examenkandidaten hun rijbewijs behalen. Daarnaast bleek de aanvangstijd van 8:55 uur een stuk meer kans te geven op succes dan bijvoorbeeld 8:00 uur. Rijschoolhouders Marcelino Jance, Erwin Beumer en Willem Weijers zijn verrast door de cijfers.

Toeval

De algemene tendens van de reacties is duidelijk; de onderlinge verschillen tussen de slagingspercentages zijn waarschijnlijk toeval. “Het is heel raar dat het verschilt, ik heb daar geen verklaring voor”, aldus Weijers, directeur van de gelijknamige verkeersschool uit Heemstede en bestuurslid van brancheorganisatie FAM. Zo denkt Jance van rijschool Jance uit Tiel er ook over. “Daar heb ik het ook met andere rijschoolhouders over gehad. Er zijn zeker verschillen, maar die merken we niet specifiek op per dag of per tijdstip.”

Volgens Beumer, rijschoolhouder in Arnhem, dwingt een kandidaat zijn eigen geluk af. “Als je gewoon goed rijdt, dan is er niets aan de hand. Dan eindig je met een rijbewijs.” Beumer benadrukt echter dat hij het niet fijn vindt dat dit nieuws naar buiten wordt gebracht. “Als mijn leerlingen dit lezen, dan willen ze massaal op dinsdag.”

Run op dinsdag

Daar denken Jance en ook Weijers hetzelfde over. “Wij waren niet blij met de cijfers”, zegt de laatste. “Het moet niet uitmaken op welk moment van de dag of op welke dag iemand examen doet. Anders krijgen we straks een strijd met leerlingen over het moment van het examen. Dan wil iedereen op dinsdag of op 8:55u”, zegt ook Jance.

Dat die vrees werkelijkheid wordt is niet ondenkbaar nu ook landelijke media het nieuws van VerkeersPro overnamen. “Rijscholen gaan dit mogelijk als marketing tool gebruiken”, legt Weijers uit. “Dan krijg je kreten als: ‘Doe bij ons examen op dinsdag om vijf voor negen!’. Dat moeten we niet willen.” Dit examentijdstip blijkt nu al niet bepaald impopulair. “Ik kon voor het eerst op 14 september een examen op dat tijdstip plannen, en niet eens op een dinsdag”, aldus Beumer.

Ochtendmens

De cijfers lijken op sommige vlakken gemakkelijk te verbinden met de populariteit van bepaalde examentijden. Het slagingspercentage ligt duidelijk het laagste om 8.00 uur ’s ochtends, en op dit tijdstip blijven ook altijd alle examens over in het reserveringssysteem van het CBR. De rijschoolhouders ontwijken dit examentijdstip echter niet om die reden. “Wij doen dit niet omdat het lastig is om er een rijles voor te plannen”, verklaart Jance.

De rijschoolhouder doet dit graag, omdat zijn ervaring leert dat een les helpt om een kandidaat op het gemak te stellen en weer een beetje gevoel bij de auto te geven. “Maar op dat tijdstip moet je dan om 7 uur in de auto zitten, dat is wel erg vroeg.” Zo redeneert ook Weijers, en daarom ontziet hij zijn instructeurs zoveel mogelijk door zo min mogelijk examens op dit tijdstip te plannen. “De werkdagen zijn al lang genoeg. Dan ook nog eens om 7 uur bij de leerling staan, dat willen ze niet.”

Beumer plant incidenteel wel eens een examen om 8 uur. “Maar als ik dat doe, vraag ik wel aan de examinant of hij een beetje een ochtendmens is”, zegt hij. “Het blijft vroeg. Wel heb ik het idee dat examinatoren juist wat coulanter zijn op dit tijdstip omdat het dan soms wat druk is.”

Mensenwerk

Verschillen tussen de examendagen en -tijdstippen mogen dan nieuw zijn, verschillen tussen de examinatoren bestaan sinds jaar en dag. Ze zitten niet allemaal op één lijn”, vindt Jance. “De een ziet iets door de vingers wat de ander juist absoluut niet goedkeurt.” Weijers wijst op het feit dat examineren mensenwerk blijft. “Er zijn zoveel factoren die van invloed zijn op het slagen. Je moet als kandidaat tussen twee lijnen blijven.”

Daar wordt volgens de directeur wel eens verschillend op gereageerd. “Als een examinator net vijf slechte kandidaten heeft gehad, glipt de zesde iets minder slechte er tussendoor. Zijn er net vijf goede geweest, dan zakt diegene misschien wel. Maar er wordt altijd met kaders gewerkt.”

Een wat globaler verschil herkent Jance tussen ochtend en middag. “Later op de dag zijn examinatoren wat sneller kortaf. Ze hebben dan al een lange dag gehad. Aan het eind van de ochtend zijn zowel de kandidaat als de examinator wat frisser, dat kan de piek in het aantal geslaagden verklaren.” Dat herkent Beumer ook. “Maar er wordt ook wel eens gezegd dat je op vrijdag om 15:50u examen moet doen, omdat de examinator dan naar huis wil en je daardoor snel klaar bent.”

Rottijden

Wanneer is het dan ideaal om een examen te plannen? Buiten de spits heeft de voorkeur, zo lijkt het devies. “8:00u en 15:50u zijn echt de rottijden, die probeert iedereen te ontwijken en deze blijven daardoor over het algemeen ook altijd achter”, zo zegt Jance, die de spits zegt te ontwijken vanwege de drukte met onder andere kinderen op straat. “Alleen als een kandidaat heel snel op wil, plannen we een examen in de spits in. Maar ik merk dat kandidaten dan toch al wat meer gespannen het examen in gaan. Dat kan van invloed zijn op de lage slagingspercentages.”

Beumer heeft een persoonlijke voorkeur om examens te plannen op 11:40u, en ziet sowieso de ochtend als een meer ontspannen keuze. “De file is dan vrij rustig, want mensen rijden allemaal naar hun werk toe. ’s Middags wil iedereen naar huis en wordt het gaspedaal wat meer ingedrukt. Dat brengt een stukje extra drukte en daarmee druk met zich mee.”

De zaterdag bleek verhoudingsgewijs verreweg het minst aantal geslaagden op te leveren. Beumer heeft het gevoel dat er dan een ander type routes wordt gekozen. “Het is dan rustiger, en examinatoren lijken dan op een andere manier de moeilijkheidsgraad op peil te willen houden door bijvoorbeeld moeilijkere inzichtspunten midden in de stad opeens wél aan te doen.” Weijers ziet dat ook altijd dezelfde examinatoren overwerken op zaterdag. “Maar bij ons lag het slagingspercentage deze dag juist iets hoger dan de rest van de week.”

Geen onderzoek

Naar aanleiding van de cijfers gaf het CBR aan de verschillen niet te verklaren omdat het bureau hier geen onderzoek naar doet. Weijers gaat binnen de FAM bekijken wat ze met de gegevens willen doen. “Het zou kunnen dat wij dit tijdens het eerstvolgende overleg met de branchevoorzitters en het CBR in september op tafel leggen, zodat er wel naar gekeken gaat worden.”

Lars Verpalen

Lees ook: Grootste kans slagen praktijkexamen op dinsdag en om 8:55u