Geduld en rust, dat zijn belangrijke eigenschappen die een rij-instructeur moet bezitten als hij een leerling met ASS in de auto heeft. Duco Scholtanus is zo’n rij-instructeur. We spreken hem over hoe het is om les te geven aan leerlingen met ASS. Maar hoe voelt dat lessen nu eigenlijk voor iemand met autisme? Dat vroegen we aan Pim, oud-leerling en rijbewijsbezitter met ASS.

Duco Scholtanus van Rijschool Duco heeft vier jaar ervaring met het lesgeven aan leerlingen met autisme, een verstandelijke en lichamelijke beperking, rijangst en examenstress. We spraken hem tijdens RijschoolProTV over hoe het is om rijles te geven aan leerlingen met ASS. Om ook de andere kant van het verhaal te horen en van iemand met autisme te weten wat belangrijk is aan een rijinstructeur, spraken we oud-leerling Pim.

RijschoolPro: Pim, kun je uitleggen hoe het is om te rijden met autisme?
Pim: Ik vind het vrij frustrerend. Het is best wel druk, omdat er veel dingen zijn waarmee je rekening moet houden en dat maakt het voor iemand met autisme wel een hele opgave. Het is een van de moeilijkste dingen die ik in mijn leven heb moeten doen.

Wat maakt het zo moeilijk?
Pim: Het ding is vooral dat autorijden bestaat uit een aantal handelingen die je moet doen en je op veel dingen moet letten, zoals verkeer, apparatuur binnen de auto, bediening. Daardoor is het een grote uitdaging.

Jouw eigen instructeur was gespecialiseerd in autisme, wat deed hij goed?
Pim: Hij was vrij geduldig. Hij was al een tijd gespecialiseerd instructeur en wist vaak hoe te handelen in situaties. Dat heeft mij wel geholpen, denk ik. Het heeft wel lang geduurd voor ik mijn rijbewijs had, maar ik denk dat het zonder deze instructeur nóg langer had kunnen duren.

Wat kunnen instructeurs snel fout doen?
Pim: Je moet ontzettend veel geduld kunnen opbrengen voor mensen met autisme. Het aanleren gaat vaak in stappen en is een heel proces. De instructeur moet dingen aanleren en het een duurt langer dan het ander. Het is een combinatie van begrip voor de situatie en een hele hoop geduld. Dat is echt het belangrijkste.

Sommige mensen met ASS vertellen liever niet dat ze dat hebben, dat komt ook bij rijlessen voor. Kun je uitleggen waarom?
Pim: Ik had het zelf niet. Ik ben daar best wel open over, anders zou ik hier niet zitten. Maar ik denk dat het vooral is vanwege schaamte en omdat er soms een taboe op zit. Mensen denken dat het een soort zwakte is.

Terwijl het voor rij-instructeurs juist heel belangrijk is om te weten, omdat ze anders met deze leerlingen om moeten gaan.
Pim: Ja, precies. Ik denk dat je als rij-instructeur goed moet kunnen inschatten of je iemand naast je hebt met autisme. Als je dat niet merkt of iemand het niet heeft gecommuniceerd, wordt het een stuk lastiger.

Is er een manier waarop instructeurs ASS kunnen herkennen bij iemand?
Pim: Ik denk dat je als instructeur heel goed moet weten wat voor eigenschappen er bij bepaalde mensen met ASS horen en hoe je deze kunt identificeren. Maar let ook op het gelaat van iemand die aan het leren is, want daar kun je ook heel veel van aflezen. Als de leerling de handelingen goed uitvoert, maar je merkt aan het gezicht dat iemand stress heeft, is het belangrijk vragen te stellen en benoemd dat je het ziet gebeuren. Dat zou een goede manier zijn om erachter te komen of de leerling een beetje los te wrikken is en uiteindelijk vertelt dat hij autisme heeft.

Tekst gaat verder onder de foto

Oud-leerling Pim bij RijschoolProTV

Duco, heb jij een speciale cursus gevolgd om je te specialiseren in lesgeven aan leerlingen met ASS?
Duco: Ja, ik heb een bijscholing gevolgd in ASS aan het begin van mijn rijopleiding. En in mijn ‘vorig leven’ heb ik een lange tijd met heel veel ASS’ers gewerkt toen ik communicatie-, management- en presentatietrainer was. Dus ik had er al veel ervaring mee.

Aan hoeveel leerlingen met autisme geef je nu les?
Duco: We hebben nu rond de 135 leerlingen en ik denk dat 70 à 80 procent iets in de rugzak heeft. Heel vaak is dat ASS, meestal in combinatie met rijangst of examenstress, maar ook leerlingen met een licht verstandelijke of lichamelijke beperking.

Je hebt je vier jaar geleden om laten scholen tot gespecialiseerd rij-instructeur. Wat zijn belangrijke lessen die jij toen hebt geleerd?
Duco: Rust, structuur en duidelijkheid zijn heel belangrijk. Ik leer vooral veel van mensen die van andere rijscholen komen. En dat is ongeveer driekwart van mijn leerlingen. Die zeggen dat andere instructeurs veel schreeuwen en ongeduldig zijn. De belangrijkste les is dan ook voor mij dat je altijd moet luisteren naar wat de leerling vertelt, maar vooral naar wat hij niet vertelt. Want juist door niets te vertellen, vertellen ze een heleboel. En ik vraag en observeer veel, waardoor ik veel duidelijkheid krijg.

En hoe heb jij dat ervaren Pim, herken je wat Duco zegt?
Pim: Ja wat Duco zegt klopt wel. Het behouden van rust. Dat herken ik en daar had ik zelf ook wel echt behoefte aan. Dat zijn vrij standaardbenodigdheden voor iemand met ASS in de auto om een rijles echt goed te laten verlopen.

Zijn er nog meer punten die leerlingen prettig vinden aan jouw lesstijl?
Duco: Wat echt centraal staat is dat we geen taxidienst zijn. We halen elke leerling zelf op en brengen ze ook weer zelf terug naar het startadres, school, werk, vriendje of vriendinnetje, dat maakt niet uit. En ik rij zelf naar de volgende leerling. Ik vond het vroeger toen ik achttien was heel onprettig toen mijn instructeur dat niet deed. Toen hij mij kwam halen, zat er al iemand anders op de achterbank waarmee hij de les evalueerde en met zijn arm over mijn stoel leunde. En aan het eind van de les werd mijn evaluatie ook weer op dezelfde manier gedaan. Dat is twee keer tien minuten of een kwartier dat er geen aandacht uitgaat naar de leerling die op dat moment aan het lessen is. En dat wordt als heel onprettig ervaren. Ook leerlingen die ergens anders vandaan komen, zeggen dat de rust, structuur en de intrinsieke aandacht honderd procent bij de les is. Het is eigenlijk een privéles.

Hoe is dat met jouw lessen geweest, Pim?
Pim: Bij mij was het verhaal van ophalen en thuisbrengen precies hetzelfde. Er zat niemand op de achterbank. De auto was op dat moment alleen van mij en de rij-instructeur. Dat creëert wel rust, want het feit dat iemand op de achterbank zou zitten en mee zou kijken, zou voor nog veel meer stress zorgen. Dat weet ik zeker.

Duco, wat zijn dingen die je niet moet doen tijdens de les?
Duco: Ik kan mij herinneren dat ik in het begin wel eens zei: ‘En dan gaan we hier op de rotonde rechtdoor.’ Ik heb toen één keer meegemaakt dat we inderdaad met het voorwiel op een rotonde stonden. Dat was niet heel handig natuurlijk. Toen heb ik meteen gevraagd aan de leerling wat ik wel had moeten zeggen en dat was: ‘Gewoon rechtdoor om de rotonde heen.’

Bij het examencentrum in Doetinchem liggen groenige en antraciete steentjes als je het parkeerterrein afrijdt. Daar hoorde ik mezelf zeggen: ‘En dan gaan we hier bij de zwarte steentjes rechtsaf.’ En ja hoor, de leerling reed rechtdoor, want die steentjes waren niet zwart, maar grijs. Dat soort simpele dingen moet je even weten. Maar goed, dat zijn slechts kleine dingen. Voor de rest hebben we gelukkig vanaf het begin de stijl gehanteerd met veel rust, duidelijkheid en regelmaat en dat werkt heel goed.

Duco was de tweede rij-instructeur in onze nieuwe rubriek ‘in het zonnetje’. Heb jij iets bijzonders te vertellen of verdien je gewoon een plekje in de schijnwerpers? Laat het ons weten via [email protected] en wie weet ben jij de volgende instructeur ‘in het zonnetje’.

Kijk hier het hele interview terug tijdens de uitzending van RijschoolProTV.

Lees ook:

• Rij-instructeur in het zonnetje: Merlin Weber over de rijschoolbranche en zijn YouTube-carrière
• RijschoolPro TV: In gesprek met een ex-leerling met autisme en een gespecialiseerd rij-instructeur