“Haar benen beginnen te trillen en ze lijkt geen controle meer te hebben over haar lichaam. Een auto achter haar toetert; ze heeft een gat laten vallen ten opzichte van haar voorganger. Met een ruk aan haar stuur, manoeuvreert ze de auto de vluchtstrook op en stopt. Het enige wat ze kan doen is huilen, terwijl haar lichaam onophoudelijk schokt.”

De opleiding tot Rijinstructeur+ geeft instructeurs de kans om zich te specialiseren in rijbewijsbezitters met rijangst. DCTM-medewerker Brenda de Coninck beschrijft aan de hand van een waargebeurd verhaal welke impact rijangst op automobilisten heeft, en op welke wijze rijinstructeurs dit na de gespecialiseerde opleiding kunnen verhelpen. De namen in het verhaal zijn fictief.

Hartinfarct

Het is weer druk geweest op kantoor. De dossiers stapelen zich torenhoog op en alles heeft prioriteit. En nu moet ze ook nog een deel van de taken van een zwangere collega overnemen die met verlof is. Ze is opnieuw laat thuis vanavond. Als ze de snelweg oprijdt, ziet ze langzaam rijdende achterlichten zover als ze kan kijken. ‘Ook dat nog’, denkt ze.

Als ze eindelijk een plekje heeft weten te bemachtigen tussen de stroom aan auto’s, merkt ze dat ze zich niet lekker voelt. Dat heeft ze wel vaker de laatste tijd. Dan bekruipt haar een beklemmend gevoel op haar borst, die uitstraalt naar haar rug. Het gaat vaak vanzelf weer over, maar nu niet. Het gevoel wordt sterker. Zou ze een hartinfarct krijgen? Haar hartslag gaat omhoog en ze begint te zweten. Klamme handen knijpen in het stuur en ze hapt naar adem. Ineens overvalt het haar: paniek!

Harde schreeuw

Haar benen beginnen te trillen en ze lijkt geen controle meer te hebben over haar lichaam. Een auto achter haar toetert – ze heeft een gat laten vallen ten opzichte van haar voorganger. Met een ruk aan haar stuur, manoeuvreert ze de auto de vluchtstrook op en stopt. Het enige wat ze kan doen is huilen, terwijl haar lichaam onophoudelijk schokt. Ze geeft een harde schreeuw, maar niemand lijkt het te horen. De stroom aan auto’s rijdt langzaam aan haar voorbij.

Als het op den duur rustiger wordt om haar heen, start ze de motor en geeft richting aan. Met knikkende knieën schakelt ze van twee naar drie, naar vier en vijf. De pook plakt in haar handpalm; ze doet het raam een stukje open om frisse lucht naar binnen te krijgen. Als ze uitgeput thuiskomt, heeft ze geen honger meer. Ze wil alleen maar slapen. In haar hoofd hoort ze een maalstroom aan gedachten. ‘Ik word gek’ denkt ze. In bed gaan alle dossiers als een film aan haar voorbij. Ze weet: dit werktempo gaat ze niet redden. Maar ze móet. Ze móet!

‘Ik moét, ik moét’

De volgende morgen gaat de wekker te vroeg. Onder de douche denkt ze aan wat ze in de auto heeft meegemaakt en spreekt zichzelf vermanend toe. ‘Kom op Annelies’, je rijdt al jaren auto, er is niets aan de hand.’ Haar kop koffie is lekker sterk – ze neemt een hap van haar sandwich en legt hem meteen weer terug op haar bord: het smaakt haar niet. Ze pakt haar aktentas, een plastic zakje voor haar brood en doet de buitendeur achter zich dicht.

Ze heeft vandaag geen zin en al die drukte van de snelweg en besluit een andere route naar kantoor te nemen. Die is wel wat langer, maar dan heeft ze tenminste wat rust en ruimte om zich heen. Alleen het laatste stukje zal ze nog even de A1 op moeten. Naarmate de rit vordert, denkt ze aan de stapel dossiers die op haar liggen te wachten. Ze scant haar lichaam af om te merken of ze iets begint te voelen, nu ze de A1 nadert. ‘Kom op: rustig blijven. Rustig blijven! zegt een donkere stem in haar hoofd.

Haar hartslag gaat omhoog – ze hoort hem in haar hoofd bonzen. Haar rug begint te zweten en haar ademhaling versnelt. ‘Ik ga het niet redden’ denkt ze. Maar ik móet, ik móet! Bij de oprit naar de A1 werken haar benen niet meer en hapt ze naar adem. Ze geeft een ruk naar rechts en zet haar auto aan de kant. Ze rijdt geen meter meer. Met tranen in haar ogen zoekt ze het nummer van haar vader op. ‘Hoi pap’ zegt ze als hij opneemt. ‘Ik sta vlakbij de snelweg en durf niet meer te rijden. Wil je me komen ophalen alsjeblieft?’

Duf

‘Dat heb ik ook gehad’ zegt een vriendin op een verjaardag. Annelies is alweer een paar weken ziek thuis en doet haar verhaal in de keuken. ‘Dat wist ik helemaal niet’ zegt ze verbaasd. ‘Tja: dat hang je ook liever niet aan de grote klok – vond het zo duf van mezelf. De vriendin haalt een wijnglas uit de afwasbak en zet hem in het afdruiprek. ‘Ik hoopte dat het gewoon over zou gaan, maar ik werd steeds banger in de auto. Op en duur hoefde ik alleen maar aan de snelweg te denken, of ik raakte al in paniek. Ik ben maandenlang met het openbaar vervoer naar m’n werk geweest, maar toen was ik het zat en heb ik een rijschool in de buurt gebeld om een paar lessen te nemen. Ik dacht: dan heb ik iemand naast me en dan kan ik over die angst heen komen.’

‘En: hielp dat?’ Annelies kijkt haar onderzoekend aan. ‘Nou, eigenlijk niet. Ik kreeg een hele rustige instructeur die me vertelde gespecialiseerd te zijn in mensen met rijangst. Dus ik dacht: ‘nou, dan zit ik goed hier’. Maar het enige wat we deden was steeds naar de snelweg rijden, en dan moest ik ontspannen. Op den duur leek het wel wat te werken – ik zweette niet zoveel meer – maar ik durfde écht niet alleen de weg op. En dat snapte hij niet. ‘Je rijdt toch goed?’ zei hij. Dus daar kwam ik niet zoveel verder mee. Ik ben er na tien lessen mee gestopt.

Angst te lijf

‘En toen?’ Annelies pakt een theedoek, droogt het eerste wijnglas af en spitst haar oren. ‘Toen ben ik gaan rondsnuffelen op Google. Ik kwam op de website van Bovag terecht op een complete pagina over rijangst, inclusief informatie over rijinstructeurs die daar een gespecialiseerde opleiding voor hebben gevolgd – Rijinstructeur+. Toen ik dat las, dacht ik: dat ziet er een stuk beter uit. Toen ben ik verder gaan zoeken en vond een lange lijst met rijinstructeurs die die opleiding hebben gedaan. Eén daarvan bleek bij mij in de buurt te wonen en die heb ik gebeld.

‘Wat deed die instructeur dan anders?’ De theedoek zit al een tijdje bewegingsloos in wijnglas twee. ‘Nou: allereerst kwam hij thuis voor een intakegesprek. Toen merkte ik al dat hij het heel anders aanpakte. Hij vertelde hoe angst ontstaat en hoe je die te lijf kan gaan. Hij vroeg wat er speelde in mijn leven toen ik in de auto in paniek was geraakt. En wat ik toen dacht, voelde en deed. Het was een fijn gesprek. Hij begreep mij tenminste. Hij stelde een traject voor van vijftien lessen, verdeeld over vijf blokken van drie uur en legde uit wat we dan gingen doen. Ik had meteen vertrouwen in die man. Ik betaalde wel een stuk meer voor dat traject dan bij die andere rijschool, maar dat had ik er graag voor over.’

Met plezier

‘Je rijdt weer?’ De mond van Annelies zakt een beetje open. ’Jazeker, en met veel plezier tegenwoordig.’ De vriendin kijkt haar lachend aan.‘ Ja ik weet het: dat had ik ook nooit gedacht, maar het is zo. En ik rijd nu heel anders dan voorheen. Ik weet alles van de taal van de weg en hoe ik kan voorspellen wat mensen gaan doen. Weet je bijvoorbeeld dat op de snelweg auto’s in groepjes rijden? Dat er altijd een moment komt dat het rustig op de weg?’ Annelies schudt haar hoofd. ‘En zo zijn er nog veel meer dingen die ik nu weet, waardoor ik veel meer controle ervaar als ik rijd. Eigenlijk zou al deze informatie standaard in de rijopleiding moeten. Dit heb ik nooit van mijn instructeur geleerd toen ik les kreeg. En je bent trouwens echt niet de enige hoor. Eén op de zeven rijbewijsbezitters heeft last van rijangst. Er rijden er nog veel meer rond zoals jij.’

Brenda de Coninck, DCTM

Lees meer over de opleiding tot Rijinstructeur+.