Rijscholen die niet innoveren zijn naïef en ten dode opgeschreven. Met de snelle opkomst van de zelfrijdende auto en de vooruitstrevende technologie zal sowieso maar maximaal een kwart van de huidige rijscholen kunnen voortbestaan. Dat denkt trendwatcher Ruud Veltenaar, die voorziet dat mobiliteit een heel andere dimensie gaat krijgen binnen nu en twintig jaar. “We gaan vanaf 2025 onze auto niet meer zelf besturen.”

Trendwatcher Veltenaar is van oorsprong filosoof en momenteel hoogleraar op de London Business School en gastdocent op diverse universiteiten in binnen- en buitenland, waaronder Nyenrode en INSEAD in Parijs. Daarnaast heeft Ruud op alle continenten van de wereld gewerkt voor bedrijven als Philips, Apple, BAM, Cofeley en Coca Cola. Hij baarde opzien tijdens het Bovag Rijscholen-congres met een aantal prikkelende uitspraken over de rijschoolbranche. “Jullie verzorgen geen opleiding voor het behalen van een rijbewijs, maar een certificaat om veilig van A naar B te rijden. Denk er eens over na wat dit betekent als je zo’n bewijs niet meer nodig hebt in bijvoorbeeld een zelfsturend voertuig waarvan er altijd en overal tientallen beschikbaar zijn binnen een minuut en tegen een tarief waarvoor je zelf geen auto meer kunt bezitten.”

Filmrolletjes

Het is interessant om met een friskijker en dwarsdenker als Veltenaar te sparren. Zijn visie op de toekomst is soms extreem, maar de boodschap is duidelijk: er gaan dingen veranderen. “Het enige wat ik doe is allerlei relevante ontwikkelingen met elkaar verbinden en zodoende een toekomstbeeld schetsen.” Aan de hand daarvan houdt hij rijschoolhouders graag een spiegel voor. “Volgens mij heb je in de toekomst geen rijbewijs meer nodig om in een auto te rijden van A naar B. Vier meisjes van 6 tot 9 jaar rijden in 2030 zonder chauffeur in een auto naar balletles of de hockeyclub”.

Veltenaar trekt de vergelijking met Kodak. “Zij dachten dat ze een bedrijf waren voor het produceren van fototoestellen en filmrolletjes. Maar dat is een misvatting. Ze verkochten namelijk technologie om herinneringen vast te leggen en dat doen we nu met een smartphone en in de toekomst met onze Google bril en in de verre toekomst door het knipperen met onze linkeroog, waarna het beeld automatisch in de cloud wordt opgeslagen.” Zo is het volgens hem ook bij rijscholen, die mensen nu leren om veilig van A naar B te gaan. En juist dat principe van afhankelijke mobiliteit gaat veranderen. “Is er nog een rijbewijs nodig, als de voorzichtige prognose is dat uiterlijk in 2030 de helft van alle nieuwe auto’s zelfsturend is?”

Alles behalve sturen

Op dat vlak ontstaan volgens Veltenaar nog wel eens discussies. “Rijschoolhouders zeggen dan: dat rijbewijs is wel nodig, want er moet altijd iemand in de auto zitten om in te grijpen in geval van nood en dat is op het eerste gezicht een begrijpelijk gedachte. Maar het is tegelijk ook een belemmerende overtuiging, want dan ga je er vanuit dat we straks allemaal nog achter het stuur zitten met de pedalen bij onze voeten en het stuur binnen handbereik met aandacht voor de weg. Dat is natuurlijk helemaal niet zo.”

Volgens Veltenaar doen we straks van alles behalve op het verkeer letten. “Waarom zou je een stoel naar de voorruit richten, als de auto zichzelf stuurt? Die staat straks naar de zijkant gericht, dan kun je lekker naar buiten kijken. Of naar binnen, als je onderweg wilt werken. Mogelijk is de voorruit in de auto ook een groot, doorzichtig scherm waar je een film op kan kijken of live Ajax-Barcelona op kan volgen.”

De stelling is duidelijk: we zijn niet meer aan het autorijden, maar we willen alleen van A naar B komen. “We gaan van alles doen, behalve sturen. Het begrip bestuurder zal zo goed als verdwijnen. Dat is maar goed ook, want zelfsturende auto’s zijn veel veiliger en rijden zuiniger. Mensen vinden het loslaten van controle in de auto nu nog een enge gedachte, maar dat gaat snel veranderen. Zeker onder jonge mensen die straks niet beter weten. In het vliegtuig vinden we het al goed dat de piloot niet meer aan de knuppel zit, en zelfs bij moeilijke hart- en vaatoperaties worden robots ingezet. Bij auto’s gaat dat niet lang meer duren.”

Hip zonder auto

Onze wereld gaat dus diepgaand en radicaal veranderen. Maar hoe gaat het er dan wel uit zien? “Je moet je voorstellen dat er tegen 2050 minimaal vijftig procent minder auto’s op de weg zijn dan nu. Daardoor zijn er minder wegen nodig en komt er veel ruimte in steden beschikbaar omdat parkeerplaatsen ook overbodig worden. Er wordt geld bespaard, en dat kan geïnvesteerd worden in ander zaken in en rondom voertuigen, mobiliteit, speciale apps en andere zaken die bijdragen aan ons welzijn.”

Het meeste geld dat we besparen gaat in ieder geval niet naar zelfsturende auto’s. “De auto verdwijnt als statussymbool. Het wordt hip om geen auto te hebben en gebruik te maken van bijvoorbeeld een gedeelde auto of een soort ubertaxi tegen een marginale vergoeding. Je koopt geen auto meer, maar je koopt mobiliteit. Waar heb je een auto voor nodig als er altijd en overal een voor je beschikbaar is? Anno 2015 staat een auto gemiddeld 90 procent van de tijd stil: dat is zonde van het geld. Als een auto zelf op pad kan, kun je ook met een groep mensen een auto kopen en die delen. En als niemand hem nodig heeft, dan stel je deze beschikbaar als zelfsturende taxi. Zo verdien je samen een deel van je investering terug en help je het klimaat en ons milieu.”

Ritje kopen

Zonder eigen auto kun je straks snel, eenvoudig, goedkoop en op een leuke manier van A naar B komen, zo stelt Veltenaar. “Er rijden voldoende voertuigen rond. Je kunt dan bijvoorbeeld via een app aangeven dat je een ritje nodig hebt, en dan zie je op je smartphone alle zelfsturende auto’s in de buurt die voor een lage prijs het ritje aanbieden. Je kiest de goedkoopste, degene met de beste reputatie of met het snelste wifi-netwerk en weg ben je. De technologie in auto’s kan zelfs gesynchroniseerd worden met agenda’s. Dan staat er bijvoorbeeld precies na een vergadering een voertuig voor je klaar.”

Zijn deze ontwikkelingen dan ook het einde van bijvoorbeeld het fenomeen vrachtwagenchauffeur? “Niet per sé en zeker niet altijd, maar je moet de mogelijkheden optimaal benutten. Vrachtwagens moeten bijvoorbeeld nog worden bemand om de lading te bewaken of om te voorkomen dat ongewenste meerijders aan boord komen. Maar de chauffeur is geen echte chauffeur meer. Zelf sturen doet hij niet, behalve als de route door de woestijn of het hooggebergte onbekend zijn bij het navigatiesysteem. Daarnaast zal de chauffeur andere werkzaamheden uitvoeren tijdens de rit, bijvoorbeeld bepaalde administratieve taken. Dan vervult de chauffeur twee banen, terwijl de vrachtwagen gewoon 24 uur per dag kan doorrijden.”

Pizza’s bezorgen

Optimaal benutten is volgens Veltenaar precies wat rijschoolhouders ook zouden moeten doen. “Degenen die overleven zijn straks geen rijinstructeur, maar een dienstverlener in de mobiele sector. Er zal altijd wel wat vraag blijven naar een rijbewijs, maar dan alleen voor de liefhebbers. Een soort oldtimer-liefhebbers van zelf te besturen auto’s of van een motor. Die moeten nog een rijbewijs halen straks, maar dan heb je het over minder dan twintig procent van wat er nu een rijbewijs haalt.”

“Optimaal benutten kan heel veel betekenen. Bijvoorbeeld tijdens de rijles ergens een pakketje ophalen en deze ergens anders afleveren, en vervolgens hiervoor korting geven aan de leerling. En waarom zou je niet onderweg ergens een doosje Thais eten of een pizza afhalen en deze op de plaats van bestemming laten brengen, terwijl je rijles geeft?”

“Ik zal duidelijk zijn; ik zeg niet dat het zo allemaal gaat gebeuren, maar het gaat om de manier van denken richting de toekomst. Tegen 2020 is 90 procent van de auto’s verbonden met internet, terwijl dat nu niet meer dan 5 procent is. Zó snel gaat het. Rijscholen zitten al in de herfst van hun bestaan. In de aandienende winter vallen er duizenden om, en in de lente zijn ze noodgedwongen begonnen met iets anders. Tenzij de rijschoolhouder een echte ondernemer is.”

Lars Verpalen