In de opleiding en bijscholing van vrachtautochauffeurs ligt de nadruk de laatste jaren steeds sterker op eigen gedrag; en dat is nodig ook. Op die manier reageert opleidingsadviseur Sjef van de Ven van Blom Verkeersscholen op onderzoek waaruit bleek dat chauffeurs elkaars mentaliteit zien als grootste veroorzaker van ongevallen. “Ik zie chauffeurs met een televisie op het dashboard, dat vind ik een regelrecht misdrijf.”

Uit social media-onderzoek onder ruim 1300 vrachtautochauffeurs bleek dat onder andere het houden van te weinig onderlinge afstand, het gebruiken van telefoon of laptop achter het stuur en een gebrek aan onderling respect grote oorzaken zijn van ongevallen met vrachtauto’s. In de vrachtwagenopleidingen en bijscholingen van Blom – die landelijk gezien veel examinanten aflevert voor het C-rijbewijs – is hier volgens Van de Ven steeds meer aandacht voor.

Wijzende vinger

Als een verrassing komen de resultaten uit het onderzoek absoluut niet voor Van de Ven. Met zijn hand symboliseert hij direct wat hij ziet als het grootste probleem onder de bestuurders van vrachtauto’s. Hij strekt zijn wijsvinger. “Als er iets fout dreigt te gaan, of er is al iets fout gegaan, wordt direct die vinger uitgestoken. ‘Híj reed te hard’, of ‘zíj hield te weinig afstand’. We zijn in de opleidingen en bijscholingen hard bezig om dat probleem aan te pakken.”

De opleidingsadviseur vindt dat chauffeurs in alle situaties eerst naar zichzelf moeten kijken. Als voorbeeld noemt hij een simpele klapband. “Als een chauffeur zegt dat hij daar niets aan kan doen, vind ik dat complete lulkoek. Dan zijn er altijd eerder trottoirbanden of putdeksels geraakt waardoor de band is gaan slijten, of is de bandenspanning misschien niet gecontroleerd”, zo zegt Van de Ven. “Dat is een bepaalde laksheid, een nonchalance die er in sluipt.”

Concentratie is vakmanschap

In het onderzoek gaven vrachtautochauffeurs onder andere aan concentratieverlies als gevolg van verveling als oorzaak te zien van ongevallen. Dat chauffeur een saai beroep is, daar wil Van de Ven echter niets van weten. “Het is een vakmanschap, erg ondergewaardeerd als je het mij vraagt. Maar een van de onderdelen van dat vakmanschap is wel juist dat je de concentratie kunt vasthouden om je werk uit te voeren.”

En daar gaat het dus schijnbaar toch vaak fout. Voor Van de Ven, nu 47 jaar werkzaam in de branche, was rijden met telefoon lange tijd niet aan de orde. “Maar ook toen er mobiele telefoons kwamen, gebruikte je dat ding gewoon niet achter het stuur. En nu rijd ik op de snelweg en zie ik mensen met hun voeten op het dashboard televisie kijken. Dat vind ik een regelrecht misdrijf.”

Hoge druk

De wijzende vinger moet echter niet alleen op de chauffeurs worden gericht, zo vindt de adviseur van Blom. Hij ziet hoe om zich heen werkgevers het absolute uiterste uit hun chauffeurs proberen te halen. “Een nieuwe chauffeur doet er bijvoorbeeld alles aan om op zijn eerste werkdag de opgegeven twintig adressen op tijd af te werken om zich te bewijzen. Maar als dat is gelukt, krijgt hij de volgende dag 22 adressen, en de dag erop 24. Zo wordt de druk hoger en hoger.”

Van de Ven ziet dat werkgevers bij ongevallen vaak direct naar hun chauffeurs wijzen en vindt dit ook gedeeltelijk terecht. “Het moge duidelijk zijn dat het gedrag van de bestuurder van de vrachtauto heel bepalend is, maar de hoge druk heeft hier voor hun gevoel in sterke mate invloed op. In de bijscholingen leggen wij daarom de nadruk op manieren om door rustiger te rijden toch een schema te behalen en tegelijk minder stress te ervaren.”

Rustig gangetje

Dat doet Blom in de bijscholingen die alle chauffeurs moeten volgen. De ervaring leert hen dat de extra cursussen met veel praktijkonderdelen het vaakst worden gekozen, en dus wordt hierin onder andere een stukje stresshantering in behandeld en daarmee gepaard hoe kan worden omgegaan met vervelend of agressief gedrag. “Een tegenreactie is misschien op dat moment fijn, maar wij leggen ze uit dat het beter is om vervelende dingen te denken dan om ze ook echt uit te spreken”, legt Van de Ven uit.

In het praktisch ingestoken deel van de nascholing wordt volgens de Blom-adviseur aan chauffeurs duidelijk gemaakt hoe de stress voor henzelf verminderd kan worden door het juist rustiger aan te doen. “Ze rijden ’s ochtends een route van een half uur vol gas, daarna leggen we uit hoe het ook kan door regelmatig de auto te laten rollen, en ’s middags rijden ze dan op die manier dezelfde route bijna altijd sneller. Het zijn praktische jongens, je moet ze laten ervaren dat het op een veiligere en betere manier ook sneller kan.”

Saaie bijscholingen

De opleidingsadviseur van Blom vermoedt echter dat het niet bij alle opleidingen en bijscholingen zo praktisch is ingestoken. “Je kunt die mannen best vertellen hoe gevaarlijk het is om met tachtig kilometer per uur maar vijf meter afstand tot de volgende vrachtauto te houden, maar dat raakt ze niet. Ze vinden theorie per definitie saai en daardoor gaat dat het ene oor in en het andere oor uit. Je moet het ze laten zien.”

Want, zo zegt Van der Ven, kort volgen doen ze allemaal. En het belang van die flexibele schil van vijftig meter afstand wordt alleen begrepen als je het visueel maakt. “Je moet met videobeelden laten zien wat er met reactietijden gebeurt als je een voet op het dashboard hebt liggen. Michael Schumacher heeft al 0,7 seconden reactietijd nodig om op zijn rem te drukken. Als je tachtig kilometer per uur rijdt, ben je iedere seconde 22 meter verder. Dat moet je laten zien.”

Steekproeven door CCV

De divisie CCV van het CBR, die die examens verzorgt voor professionals in wegvervoer, binnenvaart en logistiek, controleert steekproefsgewijs de kwaliteit van de bijscholingen voor vrachtautochauffeurs. Bij Blom vinden ze dat een goede zaak, maar wat Van de Ven betreft mag bij die controle de nadruk nog veel meer liggen op het resultaat.

“De trainingen moeten effect resulteren, daar zijn ze voor”, zo is hij duidelijk. “De chauffeurs weten ergens wel dat ze afstand moeten houden en hun telefoon weg moeten stoppen, maar ze moeten er mee bezig zijn.” De verkeersschool houdt zelf ook contact met werkgevers om te kijken of hun werknemers iets van de nascholing hebben opgestoken.

Verandering

Niet bij iedereen blijft er iets van die gedragsgerelateerde onderwerpen van de bijscholing hangen, zo weet Van de Ven. Maar hij denkt dat de bewustwording bij verkeersscholen van de afgelopen jaren een goede eerste stap is in een omslag. “Sommigen vergeten het inderdaad allemaal na een paar maanden, maar sommigen onthouden het ook echt wel. En de wil is er.”

De opleidingsadviseur merkt namelijk dat alle chauffeurs wel iets willen leren. “Ook al denken ze eerst niet dat je ze iets kúnt leren. Maar het gaat vooral om bewustwording van het eigen gedrag. Het begin is er, en ik heb er vertrouwen in dat we op dit gebied winst gaan boeken zodat er een veiligere situatie rondom de vrachtauto ontstaat op de weg.”

Lars Verpalen

Lees ook: Vrachtautochauffeurs zien elkaars mentaliteit als oorzaak ongevallen