In een gefaseerde rijopleiding is er best ruimte voor rijinstructie van ouders. Wanneer een leerling eerst een paar uur rijles bij een gerenommeerde rijschool heeft gevolgd, kunnen de ouders het in een tweede fase overnemen. Het nieuwe verkeersveiligheidsplan in Vlaanderen, waarbij de rijschool een meer prominente plaats heeft, is daarom een goede stap. Dat zegt verkeerspsycholoog Ludo Kluppels. Hij is werkzaam bij het Belgisch Instituut voor Verkeersveiligheid.

OPINIE – De kogel is door de kerk: er komt een eindelijk een hervormde rijopleiding. Dat staat in het nieuwe verkeersveiligheidsplan van Vlaams minister van Mobiliteit Ben Weyts (N-VA). Hoewel dit goed nieuws is, kopten de kranten meteen dat de opleiding vooral duurder wordt. Een beetje kort door de bocht, want de Vlaamse opleiding blijft de goedkoopste van Europa.

Rijopleiding doorslaggevend

De ongevallenstatistieken tonen zwart op wit dat het risico op ongevallen voor beginnende bestuurders enorm hoog is. De rijopleiding is natuurlijk niet de enige factor die daartoe bijdraagt, maar het is wel een belangrijk en misschien zelfs doorslaggevend startpunt voor kandidaat-bestuurders. Al decennia sleutelen experts in heel Europa aan de rijopleidingen. Ook in België moesten de inhoud, de lengte én de structuur van de opleidingen dringend ter discussie gesteld worden.

Alvast één voordeel van het feit dat we zo lang gewacht hebben met het overgaan tot actie: er zijn intussen genoeg goede voorbeelden uit het buitenland om onze eigen ideale rijopleiding op te baseren. Want op verschillende vlakken kunnen we nog wat leren. Zo volgen kandidaat-bestuurders in alle Europese lidstaten verplicht minstens enkele uren rijles bij professionele rijinstructeurs.

Les van ouders of vrienden

België is de enige uitzondering. In ons land kan je van ouders of vrienden leren rijden, zonder inmenging van een professionele instructeur. Het maakt onze opleiding tot de goedkoopste van Europa. Kan het klantvriendelijker? Wellicht niet. Kan het veiliger? Absoluut wel. Wie de ongevallenstatistieken bekijkt, ziet dat België vandaag tot de tien gevaarlijkste landen van Europa hoort.

Akkoord, de vrije begeleiding heeft zijn voordelen. Het is goedkoper, natuurlijk. En er is het argument dat ouders vaak sneller en beter kunnen bijsturen, omdat ze hun kind door en door kennen. Ook het slaagpercentage is hetzelfde voor wie via een rijschool of via zijn ouders leert rijden.

Maar er zijn ook nadelen. Uit onderzoek blijkt dat er bij de vrije begeleiding in te weinig verschillende situaties gereden wordt. Rijden op de snelweg komt bijvoorbeeld te weinig aan bod. Wie met mama of papa leert rijden, zal bovendien sneller veiligere situaties uitkiezen om te oefenen. En het allerbelangrijkste: ouders geven nog te dikwijls hun eigen foute technieken of slechte gewoontes door aan hun kinderen.

Een aap kan leren rijden

Is het leren besturen van een voertuig dan zo’n moeilijke opgave? Nee. Er zijn zelfs wetenschappers die beweren dat ze een aap kunnen leren rijden. Maar het gaat om meer dan voertuigbeheersing alleen. Chauffeurs moeten situaties leren inschatten en alert kunnen reageren op onverwachte gebeurtenissen.

En onverwachte gebeurtenissen kan je nu eenmaal niet uitlokken. Daarvoor moet je gewoon uren en uren achter het stuur gezeten hebben. Het is dan ook een goede beslissing van minister Weyts geweest om, naar voorbeeld van andere Europese landen, de leertijd uit te breiden én de vrije begeleider mee een theoretische opleiding te laten volgen.

Vrije begeleiding

Zelf zou ik aanraden om zelfs nog een stapje verder te gaan: elke kandidaat-chauffeur zou zijn rijopleiding moeten starten met een instructiefase, waarbij hij van een professionele instructeur alle basistechnieken onder de knie krijgt. Het aantal lessen zal veeleer beperkt zijn. Vrije begeleiders, zoals ouders, kunnen deze lessen eventueel bijwonen. Wie de basistechnieken onder de knie heeft, stapt over naar de begeleide oefenfase.

Vanaf dat moment kunnen ook ouders ingeschakeld worden. Want in die fase is het de bedoeling dat toekomstige chauffeurs wat ze geleerd hebben verder inoefenen in reële verkeerssituaties, samen met een ervaren bestuurder. Volgens Amerikaanse en Australische studies duurt deze oefenperiode best minimum zes maanden.

Net zoals vandaag al in Oostenrijk gebeurt, pleit ik er bovendien voor om tijdens deze zes maanden een aantal feedback-momenten met professionele instructeurs in te plannen. Op het einde van die oefenfase volgt dan het definitieve praktijkexamen waarbij leerlingen hun voorlopig rijbewijs kunnen krijgen.

In een derde fase mogen de kandidaat-bestuurders uiteindelijk zelfstandig rijden. Maar dan wel nog onder voorwaarden, zoals een lagere alcoholtolerantie, een beperking van het aantal passagiers van dezelfde leeftijd en een nachtelijk rijverbod. Die beperkingen moeten jonge bestuurders weerhouden om extra risico’s te nemen. Het is bewezen dat die ingreep effectief tot minder ongevallen leidt. Deze fase duurt zes maanden en kan verlengd worden bij ongevallen of overtredingen.

Terugkomdag

Ook de terugkomdag die minister Weyts invoerde, is een must. Dat gebeurt vandaag trouwens al in Luxemburg, Oostenrijk, Nederland en Duitsland. Bedoeling is om op een bijscholing, zes maanden na het behalen van je rijbewijs, op een kritische manier naar jezelf als bestuurder te kijken. Op deze manier wordt levenslang leren ook voor chauffeurs een belangrijk gegeven.

Wordt het behalen van een rijbewijs duurder? Wellicht wel, maar niet veel. In vergelijking met andere landen zal de prijs laag blijven. Wordt de kans op ongevallen kleiner? Absoluut. En dat is waar het om draait. Als je door een betere opleiding ook maar één ongeval hebt kunnen voorkomen, maak je eigenlijk al een enorme winst. Zowel op financieel als op menselijk vlak.

Ludo Kluppels, verkeerspsycholoog Belgisch Instituut voor de Verkeersveiligheid