Vanaf maandag mag het niet meer: appen op de fiets. Waarom wordt het eigenlijk verboden? En betreft het echt alleen het sturen van berichtjes? En hoe groot is de kans dat jongeren zich hier aan gaan houden? Het kabinet, SWOV en TeamAlert geven duidelijkheid over de nieuwe regels.

Vanwaar dat verbod?

Wie een motorvoertuig, bromfiets of gehandicaptenvoertuig bestuurt, mag geen mobiele telefoon vasthouden tijdens het rijden. Daarover is het Reglement Verkeersregels en Verkeerstekens (RVV) 1990 sinds 2002 klip en klaar. Zeven jaar later zijn ook bestuurders van snorfietsen hier onder gaan vallen. Voor bestuurders van trams en gehandicapenvoertuigen zonder motor én voor fietsers bestonden zulke regels nooit. Het risico op ongelukken is niet zo groot, was het idee.

Maar tijden veranderen, stellen de ministers Grapperhaus (Justitie) en Van Nieuwenhuizen (Infrastructuur). Het aantal mobiele telefoons is toegenomen, net als het aantal apps. Verder is het op fietspaden veel drukker geworden en zijn de snelheidsverschillen toegenomen, onder meer door de komst van de elektrische fiets. Voor een algeheel verbod is bovendien veel draagvlak. Vandaar dus dat verbod.

Niet specifiek voor fietsers dus, maar voor iedereen die een voertuig bestuurt. Óók voor bestuurders van trams en gehandicapenvoertuigen zonder motor. Een duidelijke en consistente norm, vinden de bewindspersonen. Vorig jaar kondigden ze de komst van de nieuwe regels aan, en daarmee zetten ze het plan door dat in 2016 is opgesteld door toenmalig minister Melanie Schultz-van Haegen.

Wordt alleen appen verboden?

Vanaf 1 juli aanstaande mag je niet meer een mobiel elektronisch apparaat op de fiets vasthouden”, zegt Egbert-Jan van Hasselt, projectleider verkeer bij van de politie, in een promotiefilmpje. “Dat betekent niet meer appen, bellen en navigeren.

Even een niveautje dieper. Artikel 61a van het RVV is aangepast, en daarin staat nu het volgende: “Het is degene die een voertuig bestuurt verboden tijdens het rijden een mobiel elektronisch apparaat dat gebruikt kan worden voor communicatie of informatieverwerking vast te houden. Onder een mobiel elektronisch apparaat wordt in elk geval verstaan een mobiele telefoon, een tabletcomputer of een mediaspeler.

Opvalt dat de term ‘mobiele telefoon’ is veranderd in ‘mobiel elektronisch apparaat’. Grapperhaus en Van Nieuwenhuizen wijzen erop dat mobiele navigatieapparaten, tabletcomputers en laptops veelvuldig gebruikt worden onderweg en net zo afleiden als een mobiele telefoon. Daarom zijn ook die apparaten verboden. Verder is ‘mobiel elektronisch apparaat’ een algemene term, zodat er ook apparaten onder kunnen vallen die nu nog niet bestaan.

De crux zit ‘m dus niet alleen in dat ‘mobiel elektronisch apparaat’, maar ook in dat vasthouden. Wat je er ook mee doet, een telefoon, tablet, navigatieapparaat of wat voor toekomstige uitvinding dan ook vasthouden is straks verboden.

Is er een escapemogelijkheid?

Wie stilstaat voor bijvoorbeeld een verkeerslicht, mag de telefoon wel vasthouden en gebruiken. Je bent dan niet aan het rijden. Maar zodra je weer in beweging komt, is er wel sprake van rijden. Wie de telefoon dan nog vasthoudt, kan een bekeuring krijgen.

Hoe hoog is die boete eigenlijk?

Voor fietsers die met een telefoon in de hand rijden is de boete per 1 juli 2019 95 euro, exclusief administratiekosten. Voor automobilisten die met een telefoon in de hand rijden is het bedrag sinds 1 januari dit jaar 240 euro, exclusief administratiekosten.

Leidde mobiel telefoongebruik op de fiets al tot veel ongelukken?

Op dit moment zijn er niet veel fietsers die ernstig gewond raken of zelfs overlijden door telefoongebruik op de fiets, erkenden de bewindspersonen bij het aankondigden van de nieuwe regels. Maar elk ongeval is er wat hen betreft een teveel. Ze wijzen er ook op dat telefoongebruik in het verkeer afleidt van de rijtaak en daarmee de verkeersveiligheid in gevaar kan brengen.

Een blik op het factsheet afleiding in het verkeer van onderzoeksorganisatie SWOV geeft helderheid. “Voor fietsers zijn de enige beschikbare Nederlandse gegevens zelfgerapporteerde data over ongevallen waar afleiding mogelijk een rol heeft gespeeld”, valt te lezen. Glad ijs dus, want mensen hebben moeite om zichzelf goed in te schatten.

“Twee oudere Nederlandse onderzoeken (uitgevoerd in 2008 en 2009) kwamen uit op een indicatie van 3 à 4 procent van de fietsongevallen met enig letsel waar telefoongebruik aan voorafging”, schrijven de SWOV-onderzoekers in het ‘feitenoverzicht’.

Recenter onderzoek is uit 2017. VeiligheidNL hield een vragenlijstonderzoek onder slachtoffers van fietsongevallen die behandeld werden op een Spoed Eisende Hulp (SEH). 19 procent gaf aan dat het ongeval (mede) veroorzaakt werd doordat zij afgeleid waren. “Opvallend genoeg”, zo staat in het factsheet, “was telefoongebruik in deze studie in minder dan 1 procent van de gevallen aangemerkt als (mede)oorzaak van het ongeval.” Deze uitkomsten zouden volgens de SWOV kunnen duiden op een “mogelijke – zeer effectieve – gedragsaanpassing van fietsers waardoor de effecten van afleiding gecompenseerd zouden worden.

Hoe staan jongeren tegenover het verbod?

Onderzoek van bewustwordingsorganisatie TeamAlert laat zien dat pubers (14-17 jaar) hun smartphone op de fiets vooral gebruiken voor navigatie. 31 procent van de ondervraagden gaf dat aan. Verveling scoorde ook hoog: 29 procent. Bereikbaarheid staat, opvallend genoeg, op de vierde plek met 19 procent. Onderzoekers van TeamAlert deelden deze inzichten onlangs op het Nationale Fietscongres in ‘s-Hertogenbosch.

TeamAlert vroeg, zo bleek uit de sessie, jongeren ook hoe ze tegen leeftijdsgenoten aankijken die hun smartphone gebruiken in het verkeer. Het ging hier om de groep 12-24 jaar. 67 procent beschrijft het als ‘onverstandig’. 2 procent zegt: ‘prima bezig’.

Hoe kijken pubers (14-17 jaar) tegen hun eigen smartphonegebruik op de fiets aan? Ook daar deed bewustwordingsorganisatie onderzoek naar. ‘Ik ben er niet trots op, maar doe er ook niks aan om het te veranderen’, zegt de meerderheid: 35 procent. 13 procent noemt het ‘oké’.

Willen ze zich houden aan het app-verbod? Dat is natuurlijk de hamvraag. De meeste pubers zeggen dat ze hun telefoon helemaal niet meer gaan gebruiken op de fiets (41 procent). Vlak daaronder komt de groep die zegt hun smartphone minder te gaan gebruiken (38 procent). Afwachten dus.