Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat onderzoekt in hoeverre het mogelijk is om gevaarherkenning op te nemen in het rijexamen voor de motor. Het trainen van gevaarherkenning is onderdeel van het nieuwe actieplan om de verkeersveiligheid voor motorrijders te verbeteren. 

Het ministerie ziet veel voordelen bij motorfietsen: ze bieden meer vrijheid, hebben een lagere CO2-uitstoot, verlichten de filedruk en nemen minder parkeerplekken in de binnensteden. “Daarom werkt het ministerie aan het veilig gebruik van motoren, zodat we steeds meer de lusten en steeds minder de lasten van motorrijder ondervinden.”

Het nieuwe actieplan is een vervolg op een pakket aan maatregelen uit 2011. Een van die maatregelen was het opzetten van een voortgezette rijopleiding om de zogeheten hogere ordevaardigheden trainen. Ook ging het ministerie onderzoeken of het omgaan met risico’s voor motorrijders voldoende aan bod komt in de rijopleiding.

Europese afspraken

In plaats van een nieuwe voortgezette rijopleiding te ontwikkelen, is gekozen om het effect te onderzoeken van de training ‘VRO Risico’ van de KNMV. Het onderzoek is destijds uitgevoerd door SWOV. Conclusie: het volgen van een vervolgopleiding heeft een positief effect op de veiligheid van het rijgedrag en gevaarherkenning door motorrijders, zelfs op de lange termijn. Het ministerie wil nu onderzoeken of en hoe dit verder gestimuleerd kan worden of dit bijvoorbeeld onderdeel moet worden van het rijexamen.

In de GDE matrix wordt beschreven wat van een bestuurder wordt verwacht. Hierin wordt gesproken over hogere orde vaardigheden en lage orde vaardigheden. Een voorbeeld van een lage ordevaardigheid is bedienen van het voertuig. Gevaarherkenning is een hogere ordevaardigheid.

Volgens het ministerie kunnen hogere ordevaardigheden pas worden getoetst na een tijdje ervaring te hebben opgedaan. “Dus niet in het examen zelf toetsen maar in een tweede fase”, meldt het ministerie. “De consequentie hiervan is dat deze kennis in de opleiding voor zowel de leerling als de rijinstructeur of tot examinator zal moeten worden aangeboden. Het ministerie zal bezien of er internationaal draagvlak is om deze hogere ordevaardigheden zoals risicoperceptie mee te willen nemen in de rijexamens.”

Examenvorm vinden

Chris Verstappen, directeur van Verjo verkeersleermiddelen, ziet een belangrijk probleem bij het testen van de hoge ordevaardigheden: “Iedereen is ervan overtuigd dat deze vaardigheden belangrijk zijn en dus in het examen thuishoren. Helaas is het de wetenschap tot nu toe niet gelukt om een goede examenvorm hiervoor te vinden.”

De EU richtlijn rijbewijzen stelt minimumeisen waaraan een examen voor praktijk en theorie moet voldoen, vertelt Verstappen. Elk land heeft dus ruimte om aanpassingen te doen aan de inhoud van het rijexamen zolang de minimum eisen uit de EU richtlijn rijbewijzen gewaarborgd zijn. “Waarom gaat het ministerie opzoek naar internationaal draagvlak? Immers wetenschappers hebben geen werkbaar antwoord gevonden dus moeten andere wegen bewandeld worden. Dit vraagt dat we out-of-the-box gaan denken.”

Type bestuurder

Belangrijk is dat we beseffen dat een motorrijder een andere type leerling en bestuurder is dan een kandidaat die voor zijn rijbewijs auto komt, meent Verstappen. “De meeste beginnende motorrijders hebben al een autorijbewijs en dus rijervaring. Bij het ontwikkelen van een goede gevaarherkenning voor de motorfiets moet hier rekening mee worden gehouden. Zomaar de gevaarherkenning van een beginnende autobestuurder overnemen, is niet zinnig.”

Veel motorinstructeurs hebben risicoperceptie en de consequenties daarvan al geïntegreerd in hun motorlessen, ziet hij. “Maar door de huidige marktwerking dreigt dit onderdeel van de opleiding steeds meer naar de achtergrond te schuiven. Het is de taak van een examen om dit te voorkomen.”

Andere plannen

Een ander belangrijk punt uit het actieplan is het gebruik van rijondersteunende systemen (ADAS). ADAS is met name ontwikkeld voor auto’s en vrachtauto’s maar komt in veel mindere mate voor bij motorfietsen. Het ministerie vindt dat deze systemen ook moeten bijdragen aan de veiligheid van de motorrijder.  Zo worden motorrijders lang niet altijd herkend door ‘Blind Spot’. Er moet worden onderzocht wat mogelijk is voor motorfietsen, wat daadwerkelijk werkt en wat de motorrijders zelf vinden van die systemen. Sommige fabrikanten van motorfietsen (Honda, Yamaha en BMW) werken al samen aan ADAS-voorzieningen voor de motorfiets.

De RDW onderzocht vorig jaar op verzoek van Motorrijders Actie Groep (MAG), Koninklijke Nederlandse Motorrijders Vereniging (KNMV) en de Federation of European Motorcyclists’ Associations (FEMA) de zichtbaarheid van motorfietsen voor voertuigen met innovatieve rijsystemen die de snelheid van het voertuig bepalen. Hieruit bleek onder meer dat motorrijders niet altijd werden herkend door de adaptive cruise control.

Motorhelmen

Ook het aanpassen van de Europese helmnormen is onderdeel van het actieplan. Helmen zijn beperkt houdbaar omdat het gas langzaam uit het schuim in de helmen loopt waardoor ze na zeven jaar niet meer te gebruiken zijn. Toch mogen helmen nog onbeperkt verkocht worden. Een wens van motorrijders is om bijvoorbeeld de productiedatum in de helm te zetten. En om uiteindelijk een verbod in te stellen op de verkoop van te oude helmen.

Met het nieuwe actieplan komt het ministerie ook tegemoet aan de APK-richtlijn (2014/45/EU). De EU maakt het in deze richtlijn mogelijk om motorfietsen APK-plichtig te maken. Nederland is tegen zo’n APK-plicht. De richtlijn geeft wel ruimte om motorfietsen uit te sluiten van de verplichting, mits de lidstaten met goede alternatieve maatregelen komen voor de veiligheid van motorrijders. “Dit actieplan, dat overigens ook zeker geschreven zou zijn zonder de APKrichtlijn – er was immers al een actieplan in 2010 – presenteert deze alternatieve verkeersveiligheidsmaatregelen.”

Het actieplan is tot stand gekomen in overleg met de leden van het Motorplatform, bestaande uit ANWB, BOVAG, CBR, FEHAC, FEMA, Landelijke Eenheid Politie, KNMV, LOOT, MAG, MON, Politieacademie, RAI Vereniging, RDW, ROF, SWOV en VVN.

Lees ook: 

• CBR verbetert onderdeel gevaarherkenning in theorie-examen
• Brussel wil veiligheidssystemen verplichten op nieuwe auto’s
• Adaptive cruise control herkent motorrijders niet altijd