Verkeersproblemen hebben vaak te maken met menselijk gedrag. Dat gedrag beïnvloeden is dan ook een belangrijke methode om verkeersproblemen aan te pakken. Op welke wijze? Daarover buigt menig wetenschapper zich, zo bleek dinsdag tijdens de TNO Verkeersgedragdag in Soesterberg. De wetenschap als onmisbaar instrument voor een beter verkeer.

Gevaardetectie
De bevindingen van de wetenschappers worden voornamelijk gebruikt door de overheid om problemen te ondervinden en aan te pakken, bijvoorbeeld als het gaat om alcohol in het verkeer of bellen achter het stuur. Zo zijn alle onderzoekers het erover eens dat voorlichting vrijwel altijd werkt. Maar de bevindingen kunnen ook uitstekend gebruikt worden om de rijopleiding van automobilisten nog meer te verbeteren.

Zo doet Willem Vlakveld van de Stichting Wetenchappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) onderzoek naar gevaardetectie bij bestuurders. Hij heeft ervaren en beginnende bestuurders uit alle leeftijdscategorieën onderworpen aan zijn proeven. De belangrijkste conclusie: gevaardetectie is trainbaar! Ervaren bestuurders rijden over de hele linie veiliger dan onervaren, ongeacht leeftijd.

Er zijn grote verschillen tussen beginnende en ervaren bestuurders, zo blijkt. Zo scannen jongeren minder breed en passen zij de kijkstrategie niet aan bij verandering van omgeving. Ook kijken beginnende bestuurders minder vaak in richtingen waar nog niets is, maar waar wel iets vandaan kan komen. Bijvoorbeeld achter een geparkeerde vrachtauto. Ook blijven zij met hun blik langer hangen aan opgewekte bijzonderheden, zoals een tractor in een weiland.

Fileprobleem
Jasper Knockaert van de Vrij Universtiteit (VU) Amsterdam doet onderzoek naar de beste methode om automobilisten de spits te laten mijden. “De kilometerheffing is impopulair. Dat is een strafmaatregel, dat accepteren mensen niet”, licht hij toe. “Uit onderzoek blijkt dat het veel beter is voor het draagvlak om een positieve prikkel te geven. Dus mensen te belonen voor wijzigingen in het gedrag.”

Uit onderzoek van Knockaert blijkt dat veel automobilisten spitsontwijkend gedrag vertonen als ze daarvoor een financiële beloning krijgen. “Maar”, zo waarschuwt hij. “Zodra de prikkel weg is, valt het gedrag van de automobilisten weer terug naar de oorsprong.”

Onderzoeken met de rijsimulator
De rijsimulator is een geliefde testomgeving voor de wetenschappers. Met het instrument onderzoeken zij bijvoorbeeld welke zaken aangepast dienen te worden om mensen hun gedrag te laten veranderen. Bijvoorbeeld om te bekijken  wanneer mensen wel of niet gebruik maken van de spitsstrook.

Leo de Penning van TNO Defensie en Veiligheid ontwikkelt een programma om een rijsimulator de rijvaardigheid te laten beoordelen. “Menselijke beoordelingen zijn altijd subjectief”, licht hij toe. “Een rijinstructeur zegt bijvoorbeeld dat hij iets wel of niet goed vindt met een korte uitleg. Met dit programma kan veel beter onderbouwd worden waarom iemand iets niet goed doet. We zijn nu bezig met prototypes te ontwikkelen, volgend jaar gaan we experimenteren. We proberen het model te laten leren, net als instructeurs.”

De Penning wil wel opmerken dat het gebruik van een simulator alleen nooit genoeg is. “Het programma geeft een zeer onderbouwd advies en is een belangrijke toevoeging. Maar het is geen vervanging van de instructeur.”

Bart Pals