De verkeersveiligheid kan verbeterd worden door gedurende rijopleidingen extra aandacht te besteden aan moeilijk te toetsen vaardigheden als risicoperceptie en zelfreflectie. In Denemarken is door de verplichte behandeling van die specifieke vaardigheden tijdens theorie- en praktijklessen het risico op auto-auto-ongevallen in het eerste jaar van het rijbewijsbezit met 17 procent gedaald. Dat stelt de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) in een recent verschenen rapport. 

De SWOV deed in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu onderzoek naar de veiligheidswaarden van het Nederlandse, Belgische, Duitse en Britse rijschoolsysteem.

Rijopleiding

In Denemarken werd in 1986 de rijopleiding helemaal opnieuw ingericht. Het accent kwam hiermee te liggen op dat verkeersinzicht, gevaarherkenning en defensief rijden. Kandidaten voor het rijbewijs volgen tegenwoordig verplicht minimaal 24 theorielessen en 28 praktijklessen voordat ze hun rijexamen mogen doen. In het nationaal curriculum van het land staat beschreven wat er in de lessen aan de orde moet komen.

Uit onderzoek bleek dat als gevolg van die verandering het ongevalsrisico van auto-auto-ongevallen met 17 procent afnam onder personen die het eerste jaar hun rijbewijs op zak hadden. Het positieve effect van de vernieuwde rijopleiding trad overigens alleen op bij ongevallen met twee auto’s en alleen in het eerste jaar na het behalen van het rijbewijs. Volgens de SWOV zijn die hogereordevaardigheden met uitzondering van gevaarherkenning moeilijk te toetsen tijdens het praktijkexamen, omdat kandidaten zich op dat moment gemakkelijk beter kunnen voordoen dan ze zijn en dus kunnen doen alsof ze veilig willen rijden.

Veiligheid

Al verschillen de rijopleidingen in Nederland en de ons omringende landen sterk, het gehanteerde systeem heeft weinig invloed op de verkeersveiligheid bij jonge bestuurders, zo concludeert de SWOV. Er is met name gekeken naar het aandeel slachtoffers door personen die recent hun rijbewijs ontvingen, zo laat een woordvoerder weten. “In België bijvoorbeeld ligt het aantal verkeersdoden per hoofd van de bevolking hoger dan in Nederland, maar in de eerste jaren van het rijbewijsbezit zijn de ongevalsrisico’s voor jonge bestuurders vrijwel gelijk.”

“Bedacht moet worden dat men toch altijd eerst het rijexamen moet halen voordat men als chauffeur zelfstandig de weg op mag. Een slecht opgeleide leerling zal in de regel niet slagen, een goed opgeleide leerling in de regel wel”, zo valt te lezen.

Basis

Volgens de onderzoeker gaat het in de traditionele basisrijopleiding vooral om voertuigbeheersing en om veilige verkeersdeelname in doorsnee verkeerssituaties. “Technisch goede automobilisten zijn echter niet noodzakelijkerwijs ook veilige automobilisten.” Om die reden wordt gewezen naar het Deense systeem, waarin de nadruk ligt op die extra vaardigheden.

De SWOV stelt dat het niet zo zeer gaat om hoe rijvaardig een kandidaat is, maar hoe diegene met zijn rijvaardigheden omgaat in het verkeer. Uit onderzoek blijkt immers dat een gebrek aan voertuigbeheersing zelden de oorzaak van het ontstaan van een ongeval is, aldus de stichting.

Verschillen

De veiligheidswaarde van de rijschoolsystemen in omringende landen lijkt niet sterk te verschillen met de waarde van het Nederlandse systeem. Toch zijn er aanzienlijke verschillen in aanpak. In zowel België als het Verenigd Koninkrijk is het mogelijk het rijbewijs te behalen zonder dat de kandidaat rijlessen heeft gehad van een gecertificeerde instructeur. In Duitsland moeten leerlingen een verplicht aantal lessen volgen bij een gediplomeerde rijinstructeur, voordat ze praktijkexamen mogen doen. En in Nederland mag enkel rijles worden gevolgd bij professionals.